3 tygodni temu
Najnowszy odcinek podcastu SOS dla Edukacji to wnikliwa rozmowa o tym, czym może być autentyczna samorządność uczniowska i jak budować szkołę, w której naprawdę słyszy się głos uczniów. Rozmowę prowadzi Kinga Kasperska, a jej gościem – Misza Tomaszewski, nauczyciel filozofii w liceum w Warszawie, oraz redaktor magazynu Kontakt.
Zastanawiamy się, jak sprawić, by szkoła była nie tylko miejscem przekazywania wiedzy, ale także przestrzenią autentycznego zaangażowania młodych ludzi. Rozmawiamy o tym, czym powinna być rola nauczycieli i nauczycielek oraz opiekunów samorządów, jak wygląda szkolna rzeczywistość z perspektywy różnych osób i co zrobić, by uczniowie mogli rzeczywiście współdecydować o najważniejszych sprawach w szkole.
Samorządność uczniowska bez rutyny – czas na losowanie?
W wideokaście Misza Tomaszewski odsłania kulisy pracy opiekuna samorządności uczniowskiej. Pokazuje, iż zaangażowanie uczniów i uczennic w życie szkoły nie jest zadaniem łatwym ani takim, które dałoby się osiągnąć przy pomocy prostych, schematycznych rozwiązań. „To nie jest tak, iż wystarczy fajny pan czy fajna pani” – zastrzega już na wstępie, podkreślając znaczenie pracy zespołowej i cierpliwego wypracowywania zmian.
Gość podcastu tłumaczy, iż tradycyjny model wyborów samorządowych – oparty na kampaniach, wystąpieniach i publicznym głosowaniu – sprzyja wyłącznie wąskiej grupie osób, które już mają doświadczenie, pewność siebie i wsparcie. Tymczasem autentyczna partycypacja powinna umożliwiać pełne wejście w rolę wszystkim chętnym, niezależnie od ich startowych umiejętności czy pozycji w grupie.
Jaka jest alternatywa? Tomaszewski opowiada o rozwiązaniu, które z sukcesami funkcjonowało m.in. w tradycji ateńskiej czy modelach anglosaskich – losowaniu. Dzięki tej metodzie do samorządu trafiają także osoby ciche, spoza głównego nurtu, mniej uzdolnione medialnie, ale posiadające ważne, unikatowe perspektywy. Kiedy los decyduje o składzie samorządu, zyskujemy szansę zobaczenia szkoły oczami tych, których dotąd nie słuchano.
Mądre wdrażanie zmian – wyzwania, opory, dobre praktyki
Oczywiście wdrożenie nowego modelu nie jest wolne od oporów – zarówno wśród nauczycieli, jak i wśród uczniów, zwłaszcza tych, którzy dotąd świetnie odnajdywali się w tradycyjnych wyborach. Misza Tomaszewski nie ukrywa, iż takie rozmowy są trudne. Potrzebne jest rzetelne przygotowanie procesu, cierpliwość, wiele godzin rozmów, a przede wszystkim – jasne określenie, jakie sprawy rzeczywiście możemy oddać uczniom do decyzji.
Gość zwraca uwagę, iż samorządność nie powinna być jedynie ozdobnikiem – „grupą do przestawiania paproci lub wystąpień na akademii”. Autentyczna partycypacja wymaga, by młodzi ludzie mogli współdecydować także o realnych sprawach: wydatkach, zagospodarowaniu przestrzeni, regulaminach i rytuałach szkolnych. Przekonuje, iż zmiany warto wprowadzać stopniowo, zaczynając od rozmów i analizy „drabiny partycypacji” – czyli jasnego określenia, co jest do wyłącznej decyzji dyrekcji, a o czym rzeczywiście uczniowie mogą współdecydować lub mieć ostatnie słowo.
Wskazuje też na rolę osoby dorosłej – opiekuna lub opiekunki samorządu – jako tej, która nie narzuca rozwiązań, ale stwarza przestrzeń i równoważy interesy różnych grup. Taka osoba powinna czuwać nad tym, by proces nie był fasadowy, by nic nie działo się „na niby”, a decyzje uczniów były respektowane w granicach wcześniej wspólnie ustalonych.
Kompetencje, których potrzebujemy w XXI wieku
W rozmowie szczególnie mocno wybrzmiewa motyw budowania kompetencji społecznych i obywatelskich u młodych ludzi. Bycie w samorządzie to nie tylko zdobywanie doświadczenia liderstwa, ale – i może przede wszystkim – ćwiczenie współpracy, uczenie się wyrażania swoich pomysłów, oswajanie się z ryzykiem i odpowiedzialnością. Istotne jest jednak, by każdy miał do tego realny dostęp – dlatego ważne są narzędzia takie jak losowanie przedstawicieli, krótkie rotacje czy szerokie włączenie w zespołową pracę całej klasy.
Misza Tomaszewski odwołuje się do badań psychologicznych, podkreślając, jak istotne dla dobrostanu młodzieży jest poczucie autonomii, sprawczości, szukania mistrzostwa oraz relacje z innymi. Przemyślana samorządność daje szansę na spełnienie tych warunków i przekłada się na wyższą motywację do uczenia się i działania – nie tylko w szkole.
Zajrzyj do całej rozmowy – zobacz, jak można zmienić szkolną codzienność
Cały wideokast z Kingą Kasperską i Miszą Tomaszewskim to kompendium praktycznych wskazówek, inspiracji i anegdot z życia szkoły, które pomagają wyobrazić sobie, jak może wyglądać szkoła oparta na zaufaniu i rzeczywistej demokracji. To także okazja, by skonfrontować własne wyobrażenia o samorządności z realiami i zobaczyć, jak trudne, ale i satysfakcjonujące mogą być zmiany w codziennym funkcjonowaniu szkoły.
Zachęcamy do wysłuchania pełnej rozmowy na naszym kanale – to obowiązkowy punkt dla wszystkich nauczycielek, wychowawców, rodziców i oczywiście samych uczniów zainteresowanych tym, jak można ulepszyć polską szkołę.
